Bài viết cung cấp một cái nhìn tổng quan sâu sắc về sự thay đổi nông nghiệp ở Tây Bắc Campuchia qua dòng lịch sử. Các tác giả sử dụng phương pháp tiếp cận sinh thái chính trị để phân tích sự phát triển của cấu trúc quyền lực, quan hệ đất đai và thực hành canh tác qua nhiều giai đoạn quan trọng trong lịch sử Campuchia.
Một bài nghiên cứu mới của TS. Trần Anh Thông, Nghiên cứu viên cấp cao tại HAPRI.
Phân tích bao quát từ thời kỳ Angkor, qua thời Pháp thuộc, chế độ Khmer Đỏ, cho đến ngày nay. Xuyên suốt các giai đoạn này, các tác giả chỉ ra những mô hình tồn tại dai dẳng về cách các tác nhân bên ngoài và giới tinh hoa đã tìm cách kiểm soát sản xuất nông nghiệp và dân số nông thôn. Dù dưới thời các vị vua, nhà quản lý thuộc địa, hay các quan chức chính phủ hiện nay, nông nghiệp thường hướng đến phục vụ lợi ích bên ngoài thay vì mang lại lợi ích cho chính những nông dân tiểu điền.
Một chủ đề trung tâm là ảnh hưởng lâu dài của các mạng lưới bảo trợ - thân chủ trong việc định hình quan hệ nông nghiệp. Mặc dù các tác nhân cụ thể đã thay đổi theo thời gian, cấu trúc quyền lực phân cấp vẫn là một đặc điểm định hình của nông thôn Campuchia. Các tác giả lập luận rằng các sáng kiến phát triển nông nghiệp đương đại, bao gồm cả những nỗ lực nhằm đạt được Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc, phải đối mặt với bối cảnh lịch sử này.
Bài viết nhấn mạnh cách thức mà hệ thống sở hữu đất đai, sắp xếp lao động và lựa chọn cây trồng đã thay đổi đáng kể tại nhiều thời điểm trong lịch sử. Tuy nhiên, động lực cơ bản của việc kiểm soát bên ngoài đối với tài nguyên nông nghiệp vẫn tương đối không đổi. Cả những giai đoạn tập thể hóa và tư nhân hóa thường củng cố thêm những bất bình đẳng hiện có.
Nhìn vào thời điểm hiện tại, các tác giả cho rằng các chương trình khuyến nông nhằm tăng năng suất khó có thể cải thiện đáng kể sinh kế của nông dân nếu không giải quyết các vấn đề cấu trúc sâu xa hơn. Họ ủng hộ các phương pháp tiếp cận trực tiếp hơn với trải nghiệm sống và mạng lưới xã hội của nông dân.
Bằng cách đặt những thách thức nông nghiệp hiện tại trong một quỹ đạo lịch sử rộng lớn hơn, phân tích này cung cấp góc nhìn có giá trị cho các nhà hoạch định chính sách và các chuyên gia phát triển. Nó nhấn mạnh sự cần thiết phải đối mặt với các mối quan hệ quyền lực ăn sâu và sự phụ thuộc vào quá khứ, thay vì chỉ nhìn nhận phát triển nông nghiệp thông qua lăng kính kỹ thuật thuần túy.
Cuối cùng, các tác giả kêu gọi những phương pháp tiếp cận tích hợp hơn, lấy nông dân làm trung tâm, xóa nhòa ranh giới giữa khuyến nông và phát triển nông thôn. Họ lập luận rằng để đạt được tiến bộ thực sự về an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững sẽ đòi hỏi phải đối mặt với những thực tế xã hội và chính trị khó khăn đã định hình nông nghiệp ở Tây Bắc Campuchia trong thời gian dài.
Bản đồ Tây Bắc Campuchia
Nghiên cứu dựa trên nền tảng lịch sử này đưa ra một quan điểm đối lập quan trọng với các can thiệp nông nghiệp theo định hướng kỹ trị và thị trường. Nó nhấn mạnh giá trị của việc hiểu sự thay đổi nông nghiệp như một quá trình xã hội và chính trị đang diễn ra, thay vì một loạt các đổi mới kỹ thuật rời rạc. Đối với những người tham gia vào công tác phát triển nông nghiệp ở Campuchia và các nơi khác, bài viết này cung cấp bối cảnh quan trọng và thông tin để suy ngẫm.
TỪ KHÓA:
Agrarian change
Cambodia
Political ecology
Agricultural development
Trích dẫn:
Cook, B. R., Satizábal, P., Touch, V., McGregor, A., Diepart, J. C., Utomo, A., ... & Babon, A. (2024). Historical agrarian change and its connections to contemporary agricultural extension in northwest Cambodia. Critical Asian Studies, 56(1), 25-52. 10.1080/14672715.2023.2298430
Comments